Kriptoda Hard Fork Nedir?
İçindekiler
Kripto para dünyasında bir devrim, bir blok zinciri projesine alternatif bir gelecek öngören küçük bir grup geliştiricinin girişimiyle bile tetiklenebilir. Yazımızda, kripto para dünyasında hard fork ne anlama gelirmiş inceleyecek ve mekaniğini ve piyasa üzerindeki etkilerini ele alacağız!
Hard Fork Ne Demek?
Türkçeye “sert çatallanma” olarak çevirebileceğimiz Hard Fork, basit kelimelerle, bir blok zinciri protokolünün yapısına temel değişiklikler getirme yöntemidir.
Blok zinciri geliştiricileri, güvenlik açıklarını gidermek ve güncellemeler sunmak için protokollerini düzenli olarak günceller. Bu güncellemelerden bazıları blok zincirinde hard fork oluşturacak kadar büyük olabilir. Bu durumda, protokolün mevcut sürümü değiştirilmez, ancak bir kopyası çıkarılır ve yeni kod buna entegre edilir.
Blok Zincirinde Hard Fork Nasıl Çalışır?
İlk olarak, geliştiriciler bir teklif sunar ve bu teklif incelenir, son şekline kavuşturulur ve test edilir. Ancak, yazılı kodlar bu sürecin yalnızca yarısını oluşturur, zira hard fork için çoğu katılımcının onayı gerekir. Bu yaklaşımın bir örneği, Bitcoin (BTC) protokolünde iyileştirmeler önermek için kullanılan bir sistem olan Bitcoin Improvement Proposal’dır (BIP/Bitcoin Geliştirme Teklifi). Ethereum (ETH) da teklifleri kabul etmek için benzer bir sistem kullanmaktadır.
Geliştiricilere ek olarak, doğrulayıcılar (işlemlerin yürütülmesinden ve blok zincirine blokların eklenmesinden sorumlu kişiler) da önemli bir roldedir. Kullanıcılar için hangi özelliklerin ve iyileştirmelerin gerekli olduğu konusuna hâkimdirler. Bu nedenle, güncellemeye katılmayan doğrulayıcılar düğümlerini (node) yeni sürüme geçirmez.
Bir hard fork süreci başlatıldığında, mevcut blok zinciri her biri kendine özgü kuralları takip eden iki kola ayrılır. Bu bölünmeden sonra, ağ iki farklı versiyonda çalışmaya devam eder: biri eski protokolü takip ederken diğeri yeni protokolü takip eder.
Hard Fork Neden Oluşur ve Niçin Önemlidir?
Her biri, değişen topluluk ihtiyaçları veya belirli sorunları ele alma isteğinden doğan çeşitli faktörler bir blok zincirinde hard fork oluşmasına yol açabilir. Hard fork denilen bu geliştirmeler ise kritik güncellemeler yaptıkları, anlaşmazlıkları çözdükleri ya da ağın işlevselliğini geliştirdikleri için oldukça önemlidir.
Bu tür güncellemeler madenciliği doğrudan etkileyerek madencilerin yeni kurallara uyum sağlamalarını ve muhtemelen donanımlarını yükseltmelerini gerektirir. Bu da destekleyecekleri blok zinciri dalı seçimlerini etkiler. Buna ek olarak, kripto madenciliğindeki ve blok zinciri kollarının seçimindeki değişiklikler piyasa katılımcıları arasında belirsizliğe neden olabileceğinden, hard fork geliştirmeleri, kripto fiyatlarını etkileyebilir.
Kripto Hard Fork Örnekleri
Ethereum Hard Fork
Belirttiğimiz üzere, ağ katılımcıları arasındaki uyuşmazlıklar nedeniyle bir hard fork meydana gelir. Mesela, Ethereum hard fork ise unutulmaz bir olay olarak hafızalara kazınmıştır. Ethereum Classic, Ethereum topluluğunun bölünmesinden ortaya çıkan bir projedir. DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) projesi hacklendikten sonra, Vitalik Buterin’in desteğiyle bazı geliştiriciler çalınan fonları iade etmek için hard fork geliştirmeye karar verdi. Ancak, bazı geliştiriciler söz konusu blok zinciri değişikliklerine karşıydı. Birkaç hafta süren tartışmaların ardından Ethereum hard fork gerçekleşti. Ağ, 20 Temmuz 2016’da iki ayrı kola ayrıldı. Bu karara katılmayanlar, Ethereum Classic adını verdikleri orijinal zinciri devam ettirmeye karar verdi. Ancak bu, ETC hard fork’unun tek örneği değildir.
Bir diğeri ise Ethereum Londra hard fork’udur. Beş büyük iyileştirme önerisi (EIP) içeriyordu: 1559, 3554, 3529, 3198, ve en önemlisi olarak EIP-1559’u içeren 3541 bulunuyordu. Ayrıca, ücretlerin açık artırma modelini, bir bloğa işlem dâhil etmek için minimum ücret olan “taban ücret”i içeren bir sistemle değiştirerek işlem ücretlerine yaklaşımı değiştirdi. Taban ücret, ağ tıkanıklığı dikkate alınarak her blokta dinamik olarak uyarlanır ve blok başına en fazla %12,5 oranında değişerek işlem ücretlerinin öngörülebilirliğini sağlar.
Ek olarak, EIP-1559 uyarlanabilir bir gaz limiti getirerek, ağ tıkanıklığı yüksek olduğunda blokların daha fazla işlem yapması için genişlemesine izin verir ve %50’lik ideal blok kullanımını amaçlar. Tıkanıklık bu oranı aşarsa, taban ücret artarak kullanıcıları işlem sayısını azaltmaya teşvik eder ve işlemlerinin tamamlanmasını hızlandırmak isteyenler için ek bir öncelik ücreti ödeme seçeneği vardır. Ancak, EIP-1559’un en çok tartışılan kısmı, taban ücretin tamamen yakması ve madencilerin yalnızca öncelikli ücretlerden gelir elde etmesine yol açmasıydı. Bu karar, genel ETH arzını azaltan ve ağın güvenliğine zarar vermeden enflasyonu kontrol eden bir mekanizma oluşturmayı hedefler.
Bitcoin Hardfork
Bitcoin (BTC) kripto para dünyasında ana odak noktası olmaya devam ediyor; Bitcoin hard fork ise bir başka dönüm noktasını temsil ediyor. Blok boyutu üzerine dönen tartışmalar, Bitcoin Cash’in (BCH) ortaya çıkmasına neden olan Bitcoin hard fork ile sonuçlandı. Bu gelişme, topluluğun ağın geleceğine ilişkin farklı görüşlerini ortaya koyar niteliktedir.
Shanghai Hardfork and others
Ethereum Shanghai, para çekme işlemlerinin staking’den, daha önce ETH1 olarak adlandırılan “uygulama katmanı”na geçmesine olanak tanımıştır. Capella güncellemesiyle birlikte Shanghai hard fork’u blokların para çekme işlemlerini kabul etmesine izin vererek, staking yapanların ETH’lerini Beacon Chain’den “uygulama katmanı”na çekmelerini sağladı.
ETH’nin gelişim sürecindeki önemli noktalar arasında, çeşitli yenilikler getiren ve merkeziyetsiz finansın gelecekte önünü açan Metropolis gibi çeşitli güncellemeler yer almaktadır. Metropolis hard fork geliştirmesini ise Constantinople, İstanbul ve Berlin hard fork’ları gibi ağın işlevselliğini ve güvenliğini geliştiren önemli güncellemeler takip etti.
Bu kapsamda Cardano’nun Vasil hard fork’undan da söz etmek isteriz. 23 Eylül 2022’de Input-Output Global (IOG) ekibi, ana Cardano (ADA) ağında Vasil güncellemesini başarıyla piyasaya sürdü. Vasil hard fork’u, Cardano ağındaki akıllı sözleşmelerin ölçeklenebilirliğini ve verimliliğini artırdı.
Hard Fork ve Soft Fork Arasındaki Farklar
Kripto ortamında sıkça yaşanan bir kafa karışıklığı da soft fork ile hard fork arasındaki farkı ayırt etmektir. Her ikisi de blok zinciri protokolündeki değişiklikleri temsil etse de, hard fork ve soft fork arasındaki temel farklardan biri blok zincirinin tersine çevrilebilirliği ile ilgilidir.
Tersine Çevirilebilirlik
- Hard Fork: Önceki sürümle uyumlu olmayan bir protokol değişikliğidir. Hard fork sonrasında blok zinciri iki ayrı zincire bölünür ve kullanıcıların hangi zinciri destekleyeceklerini seçmeleri gerekir. Hard fork geri alınabilir bir işlem değildir.
- Soft Fork: Bir önceki sürümle uyumlu ve blok zincirinin iki zincire ayrılmasına neden olmayan bir protokol değişikliğidir. Soft fork, değişikliklerin ağı bozmadan uygulanmasına olanak tanır. Hard fork’un aksine soft fork geri alınabilir ya da “eskiye sarılabilir” niteliktedir.
Kullanıcıların Taşınması
- Hard Fork: Çatallanma (fork) sonrasında farklı işlem geçmişlerine sahip iki ayrı ve bağımsız blok zinciri ortaya çıkarır.
- Soft Fork: Güncellenmiş düğümler güncellenmemiş düğümlerden gelen işlemleri kabul etmeye devam edebildiği için tek bir blok zinciriyle sonuçlanır.
Uyumluluk
- Hard Fork: Tüm düğümlerin yeni protokole geçmesini gerektirir, bu da potansiyel ağ kesintilerine ve kapsamlı bir uzlaşma ihtiyacına yol açar.
- Soft Fork: Güncellenmemiş düğümlerle uyumluluğu korur ve ağda daha kademeli bir uygulama sağlar.
Konsensüs Mekanizması
- Hard Fork: Değişikliklerin tüm ağ katılımcıları tarafından onaylanmasını gerektirir.
- Soft Fork: Oybirliği gerektirmez ve tek bir blok zincirini korurken güncellenmemiş düğümlerle de uyumluluk sağlar.
Sonuç
Bir blok zincirine ilişkin hard fork’un ne demek olduğunu anlamak, hızla gelişen kripto para piyasasında giderek daha önemli hâle geliyor. Bu olaylar blok zinciri protokollerinin geleceğini şekillendirirken, bilinçli kararlar almak için de dikkatli inceleme gerektiriyor. Hard fork’ların mekanizmasını öğrenmek, kripto ticareti yapmak ya da yeni dijital varlıklar oluşturmak isteyen herkes için büyük önem taşıyor.
