DeFi nedir ve ne işe yarar?

DeFi Ne Demek Oluyor?

Merkeziyetsiz finansın temelini, adı üstünde, merkezî bir yönetime ihtiyaç duymaması oluşturur.

“DeFi nedir hukuk açısından temsil ettiği şey nedir” sorularını cevaplamak gerekirse, finansal hizmetlerin merkezî kuruluşlara gerek duymadan kullanılmasını sağlayan ‘dağıtılmış defterlere’ dayalı, güvenli bir finansal teknolojidir. DeFi sisteminde finansal hizmetler, çoğu Ethereum platformunda dağıtılmış olan merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) aracılığıyla sağlanır.

DeFi projeleri, kullanıcılara uçtan uca (P2P) işlem yapma olanağı sağlayarak merkeziyetçi finans sisteminin karşısında konumlanır.

Kişiler, paralarını güvenli bir dijital cüzdanda saklayabilir ve dakikalar içinde transfer işlemi gerçekleştirebilirler. Ayrıca alışılagelmiş sistemin aksine, internet erişimi olan herkes merkeziyetsiz finanstan yararlanabilir.

DeFi ne işe yarar?

Standart bir banka hesabından yaptığınız her işlem, büyük bir finans kuruluşunun sahip olduğu ve yönettiği özel bir deftere (bankacılık geçmişiniz) kaydedilir. Oysa merkeziyetsiz finans, dağıtılmış ve güvenli bir veritabanı veya defter niteliğindeki blok zinciri teknolojisini kullanır.

Bir blok zincirinde işlemler, bloklar hâlinde kaydedilir ve ardından diğer kullanıcılar tarafından doğrulanır. Doğrulayıcılar işlemi onaylarsa, blok kapatılır ve şifrelenir; sonrasında da önceki bloğa ilişkin bilgilerle başka bir blok oluşturulur.

Bloklar, birbirlerine bir sonraki bloktaki bilgiler kullanılarak “bağlanır”; bu bilgiler ise o bloğu adlandırır. Önceki bloklardaki bilgiler daha sonra oluşturulan blokları etkilemeden değiştirilemez; tam da bu sebeple blok zincirine müdahale etmek imkansızdır. Diğer güvenlik protokolleriyle birlikte bu özellik, blok zincirinin güvenliğini sağlar.

DeFi kullanım alanları

Aşağıda, sizin için en iyi DeFi projeleri derlendi:

Merkeziyetsiz Uygulamalar (dApps)

DeFi uygulamalarının çoğu, günümüzde merkeziyetsiz uygulamalar için küresel bir açık kaynak platformu olan Ethereum blok zincirinde inşa edilmiştir. Ethereum sayesinde yazılım geliştiriciler, dünyanın herhangi bir yerinden belirli bir algoritmaya göre varlıkları kontrol etmek için akıllı sözleşmeler yazabilir.

İlk bakışta dApps, blok zinciriyle farklı yollarla etkileşime girmesi dışında sıradan web ve mobil uygulamalarıdır. Bu merkeziyetsiz finans uygulamalarından bazılarının çalışması için ETH gerekir.

Stablecoin’ler

Stablecoin’ler, ya da Türkçeleşmiş ifadesi ile stabilcoinler, önemli bir DeFi unsurudur. Kripto paraların tipik özelliği volatiliteyi azaltmak ve istikrar sağlamak için çeşitli DeFi protokollerinde ve uygulamalarında DeFi tokenleri olarak kullanılırlar.

Stabilcoinlerin temel mantığı, değerlerini itibari para, altın ya da diğer kripto paralar gibi belirli bir varlık ya da rezervle sabitlemektir. Böylece, stabilcoinlerin değeri istikrar kazanır ve bildiğimiz para birimlerine benzer hale gelir.

“DeFi coin’ler hangileri?” diye soranlar için, işte en bilinen stabilcoinler: 

• Tether (USDT) Amerikan doları ile 1:1 USDT oranında desteklenen merkezî bir stabilcoindir.
• USD Coin (USDC) piyasa değeri açısından Tether’den (USDT) sonra gelen en büyük ikinci merkezî stabilcoindir. Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenleyici finansal kuruluşların bilançosunda 1:1 USDC oranında tutulan borç senetleri ve nakit rezervleri ile teminatlanmıştır.
• Binance USD (BUSD) dolar cinsinden 1:1 BUSD oranında rezervlerle desteklenen merkezî bir stabilcoindir.
• Dai (DAI) Ethereum blok zincirinde çalışan merkeziyetsiz bir stabilcoindir. Akıllı sözleşmeler yoluyla Ethereum (ETH) teminat edilerek oluşturulur. DAI oranı da 1:1’dir, ancak arz ve talebe bağlı olarak değerinde bir miktar değişiklikler yaşanabilir.

Kredi verme ve alma

Geleneksel finans sistemi kredi hizmetlerine dayanır. Ancak, söz konusu sistemin koşulları oldukça katıdır: kısıtlayıcı finansman kriterleri, bankalara erişimde coğrafi veya yasal kısıtlamalar ve kredi almanın önündeki yüksek engeller ve daha nicesi… Sonuç olarak, sadece halihazırda varlıklı bireyler düşük riskli, yüksek getirili kredilerin avantajlarından yararlanabilmektedir.

DeFi tarafında böyle bir engel yoktur. Yeterli teminatı olan herkes, borçluların kredi alabildiği ve algoritmik olarak belirlenen bir faiz oranıyla geri ödeyebildiği merkeziyetsiz bir likidite havuzuna katkıda bulunarak sermayeye erişebilir.

Örneğin Compound Finance, kullanıcıların özgürce kredilendirme veya borçlanmada bulunabildiği, Ethereum tabanlı açık kaynaklı bir DeFi piyasası protokolüdür. Compound platformunda, likidite sağlayıcılar havuza varlık sağlayarak faiz alırken, borç alanlar da bu havuzdan kredi edinir ve bu krediler için faiz öder.

Merkeziyetsiz borsalar (DEX)

DEX’ler, bir başka deyişle merkeziyetsiz borsalar, aracılara duyulan ihtiyacı azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak için DeFi akıllı sözleşmeleri ve çevrimiçi işlemleri kullanarak çalışır. Yaygın merkeziyetsiz borsalar arasında Kyber Network, Uniswap, WhiteSwap ve dYdX yer alır.

İki tür merkeziyetsiz borsa vardır: 

Emir defteri tabanlı DEX — Kullanıcıların kendi seçtikleri fiyat limitlerinden veya piyasa fiyatlarından alım-satım emirleri verdiği tipteki borsadır. Varlıklar kullanıcıların kendi cüzdanlarında saklanır.

Likidite havuzu tabanlı DEX— Token rezervlerinin akıllı sözleşmelerde tutulduğu ve kullanıcıların bu havuzlarda bulunan tokenlerle anlık olarak işlem yapabildiği sistemi ifade eder. Bir tokenin fiyatı algoritmik olarak belirlenir ve büyük ölçekli işlemler için artar.

Merkeziyetsiz sigortacılık

Paranın tutarı arttıkça riski de artar. Bu nedenle, kullanıcılar varlıklarını sigortalatma konusunda sorun yaşarlar. DeFi sigorta sistemi de geleneksel sigorta sistemine benzer bir yapıdadır. Sigorta kapsamı, akıllı sözleşmelere yönelik siber saldırılar ya da içeriklerindeki güvenlik açıkları nedeniyle oluşabilecek finansal kayıplara karşı koruma sağlayabilir. İlk olarak, sigorta süresini ve sigorta tutarını seçmeniz gerekir. Sigorta tutarı, bir sigorta poliçesini satın almak istediğiniz değeri, yani sigortalı bir olay durumunda size ödenecek tutarı ifade eder.

DeFi Avantajları & Dezavantajları

DeFi’nin Artıları: 

• DeFi açık kaynaklıdır ve yetkilendirme gerektirmez.
• İşlemler gerçek zamanlı olarak yürütülür ve faiz oranları dakikada birden çok kez güncellenir.
• İşlemler şeffaftır – herhangi bir kullanıcı, merkeziyetsiz ağ etkinliğini izleyebilir.
• Kullanıcılar, akıllı sözleşmelere dayalı gözetimsiz kripto para cüzdanları veya escrow hizmetleri kullanarak varlıkları üzerinde kontrol sağlayabilir.
• Çoğu DeFi protokolü, herkesin görüntüleyebileceği, test edebileceği ve kullanabileceği açık kaynak kodlu yazılımlar olarak bulunur.
• Merkeziyetsiz uygulamalar birbirleriyle uyumludur, bu nedenle para transferleri geleneksel finans sisteminkinden çok daha hızlıdır.

DeFi’nin Eksileri:

• DeFi herhangi bir müşteri güvencesi ve mevduat garantisi vermez.
• Merkeziyetsiz finansın tüm olası kullanımları, siber saldırılara açık olan yazılım sistemlerine dayanır.
• Neredeyse tüm DeFi kredilendirme işlemleri, kredi değerinin en az %100’ü kadar teminat gerektirir.
• Özel anahtarınızı kaybederseniz, varlıklarınıza erişiminizi de kaybedersiniz. Kaybolan bir özel anahtarı kurtarmak da mümkün değildir.

DeFi ile Geleneksel Bankacılık Arasındaki Farklar

Merkeziyetçi finansal sistemlerde para, bankalarda ve işlemlerin tarafları arasında aracı olarak hizmet veren üçüncü taraflarda saklanır; her aşamada da ücret alınır. Tüm finansal işlemler, kredi başvuruları ile başlayıp yerel bir bankanın hizmetleri ile sona erecek şekilde tek bir elden yönetilir.

Merkeziyetsiz finans, mevcut finansal sistemin yükü haline gelen günümüz finans bürokrasisini devre dışı bırakabileceği için etkin bir alternatiftir. Dijital hesap defteri teknolojisinin kullanımı, insanların küresel finans sektöründeki işlemler sırasında varlıkları ve kişisel finansal verileri üzerinde mutlak kontrol edinmelerini sağlamıştır.

DeFi (merkeziyetsiz finans), kullanıcılara ırk, din, yaş, milliyet veya coğrafyaya dayalı herhangi bir kısıtlama olmadan çeşitli finansal araçlara erişme imkanı tanıyarak oldukça önemli fırsatlar sunuyor.

Merkeziyetsiz finansın geleceği

DeFi, finansın geleceğinin ta kendisidir.

Önümüzdeki yıllarda DeFi, mevcut olandan daha hızlı ve kolay bir şekilde ultra basit, varlık tabanlı kripto para kredisi için güvenli bir ekosistem oluşturacaktır.

DeFi tabanlı ödeme kanalları, sınır ötesi işlemleri ek ücret olarak bir kuruş bile talep etmeden saniyeler içinde tamamlar. Nihayetinde, çoğu başarılı e-ticaret sitesi DeFi tabanlı ödeme kanallarını bünyelerine katmaya başlamıştır.

Ayrıca, Ukrayna da dâhil olmak üzere birçok ülke, bankacılık sektörünü de kapsayan bir dijital devrimin parçası olmak için merkez bankalarının dijital para birimlerini hayata geçirmeye hazırlanıyor.

Bu gelişmeler sonucunda ise geleneksel finans, kullanım kolaylığı ve rahatlığı merkeziyetsiz finansın gücüyle birleştiren bir geleceği benimseyen DeFi platformları ve diğer rakiplerince gölgede kalacaktır.