Kriptoda Maker Taker Nedir?
Kriptoda “maker” (piyasa yapıcı) ve “taker” (piyasa alıcı) rollerini anlamak oldukça önemlidir. Bu roller arasındaki fark, borsalarda işlemlerin gerçekleşme biçimine dayanır ve her iki taraf da piyasa likiditesini önemli ölçüde etkiler.
Piyasa yapıcılar, anında gerçekleşmeyen emirler vererek likiditeyi artırır. Piyasa alıcılar ise, verilen emirleri anında gerçekleştirerek bu likiditeyi tüketir.
Bu etkileşimi kavramak, kripto borsalarında likiditenin nasıl sürdürüldüğünü değerlendirmek açısından kritik rol oynar.
Likidite Nedir?
Likidite kavramını tanımlamak gerekirse, bir varlığın borsada önemli fiyat dalgalanmalarına yol açmadan alınıp satılabilme kolaylığıdır diyebiliriz. Likit bir varlık hızlıca alınıp satılabilirken, likit olmayan bir varlık için bu mümkün değildir. Genellikle bir varlığın işlem hacmi, likiditesini ölçmek için temel gösterge kabul edilir.
Basitçe ifade etmek gerekirse, likidite emir defterindeki işlem emirlerinin sayısı ile hacminin ve genel işlem hacminin etkileşiminden oluşur. Emirler çok sayıda ve yüksek hacimli ise ve aktif şekilde işlemler gerçekleşiyorsa, o varlık likit kabul edilir. Buna karşılık, belirli bir kripto paranın alım satımına ilgi düşükse, o varlık likit değildir.
Yüksek likidite, tüccarların varlıkları hızlıca alıp satmasına imkân tanır, piyasa istikrarını destekler ve ani fiyat hareketlerini engeller. Düşük likidite ise birkaç işlem bile fiyatlar üzerinde güçlü etki yarattığı için ciddi dalgalanmalara yol açar.
Piyasa Yapıcı / Piyasa Alıcı: Tam Olarak Maker Taker Ne Demek?
Piyasa Yapıcı / Kripto Market Maker Nedir?
Peki, piyasa yapıcı ne yapar? Kriptoda piyasa yapıcı, Limit emirler aracılığıyla likidite sağlayan tüm piyasa katılımcılarını ifade eder. Bu emirler anında gerçekleşmez, emir defterinde başka bir emirle eşleşene kadar bekler ve böylece piyasayı “yapar”.
Piyasa yapıcılar genellikle yüksek sermaye ile işlem yapan kurumsal tüccarlardır ve bir işlem çifti için çok sayıda Limit alım ve satım emri üretirler. Alım ve satım fiyatları arasındaki farktan (spread) kazanç elde eden piyasa yapıcılar, borsalara likidite kazandırır ve bireysel tüccarların işlemlerini hızlı şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olur.
Piyasa Alıcı / Kripto Market Taker Nedir?
Öte yandan piyasa alıcılar, piyasa emirleri gibi anında gerçekleşen emirler vererek piyasadan likidite çeken tüccarlardır. Borsa, bu emirleri emir defterindeki mevcut piyasa fiyatları üzerinden karşılar ve böylece piyasa alıcılar likiditeyi “çekmiş” olur.
Özellikle büyük miktarlı piyasa emirleri, kripto para fiyatları üzerinde önemli etki yaratabilir. Yüksek tutarlı işlemler likiditeyi hızla tüketir ve eğer yeterli likidite yoksa, fiyatlar işlemin yönüne bağlı olarak hızlı şekilde dalgalanır.
Piyasa Alıcılar ve Yapıcılar Nasıl İşlem Yapar?
Yapıcı işlemler, anında gerçekleşmeyen ancak emir defterine eklenen Limit emirlerinin verilmesini içerir. Bu işlemler piyasa faaliyetlerini sürdürür ve önemli fiyat dalgalanmalarına yol açmadan alım satımı kolaylaştırır.
Buna karşılık, alıcı işlemler emir defterindeki işlemleri piyasa fiyatları üzerinden gerçekleştirerek likiditeyi çeker. Piyasa alıcılar çeşitli piyasa emir türlerini kullanır. Piyasa dinamiklerinin korunmasında önemli bir rol oynarlar; çünkü yapıcıların belirlediği fiyatları kabul ederek toplam işlem hacmine ve piyasa hareketliliğine katkı sağlarlar.
Alıcı ve Yapıcı Komisyonları
Kripto para borsaları genellikle aynı maker-taker komisyon modelini uygular. Piyasa yapıcılar için daha düşük komisyonlar sunarak kullanıcıları likiditeyi artırmaya teşvik ederler. Buna karşılık, piyasa alıcı komisyonları genellikle daha yüksektir çünkü emir defterine anında etki ederek likiditeyi çekerler.
Taker Maker Nedir – Farkları Nelerdir?
| Yapıcı | Alıcı | |
| Emir Türü | Limit emirleri (belirli bir fiyattan gerçekleşmesi için verilen emirler) | Piyasa emirleri (mevcut piyasa fiyatından gerçekleşen emirler) |
| Piyasa Etkisi | Hemen dolmayan emirler vererek likidite ekler | Emirleri anında gerçekleştirerek likiditeyi çeker |
| Gerçekleşme | Anında değildir; eşleşecek bir emir bekler | Anında; mevcut emirlerle eşleşir |
| Komisyonlar | Genellikle daha düşüktür, çünkü likidite sağlar | Genellikle daha yüksektir, çünkü likiditeyi çeker |
| Tercih Edilen Piyasa Koşulu | Daha az acil emirler için uygundur, belirli bir fiyat hedeflenir | Anında gerçekleşmesi gereken acil emirler için uygundur |
| Strateji | Belirli fiyat seviyelerinde işlem yapmak isteyenler tarafından sıkça tercih edilir | Pozisyonlara anında giriş ya da çıkış yapmak isteyen tüccarlar için idealdir |
| Fiyata Etkisi | Büyük limit emirleri vermek fiyat hareketlerini dengeler | Büyük piyasa emirleri vermek fiyat hareketlerine katkıda bulunur |
Kripto Borsalarında Alıcı-Yapıcılara İlişkin Emirler ve Komisyonları
Limit Emirleri (Yapıcılar)
Limit emirleri, almak ya da satmak istediğiniz maksimum veya minimum fiyatı belirler ve piyasanın likidite havuzuna katkı sağlar. Bu emirler, genellikle daha düşük olan yapıcı komisyonlarına tabidir. Yapıcı ve alıcı komisyonları arasındaki fark da burada ortaya çıkar.
Piyasa Emirleri (Alıcılar)
Piyasa emirleri mevcut piyasa fiyatından anında gerçekleşir ve likiditeyi çeker. Bu işlemler, genellikle yapıcı komisyonlarından daha yüksek olan alıcı komisyonlarına tabidir.
WhiteBIT TR, yapıcı ve alıcı komisyonlarını standart olarak %0,1 seviyesinde olarak açıkladı. Ancak Holding’inizde belirli miktarda WBT bulundurmanız, Limit emirleri ile likidite sağlamayı daha avantajlı hâle getirir. Bu sayede yapıcı komisyonlarında ciddi indirimler ve ek ayrıcalıklar elde edersiniz.
Ayrıca WhiteBIT TR, piyasa yapıcılar ve kurumsal tüccarlar için en uygun yapıcı-alıcı komisyonlarını sunan bir VIP programı da içerir. Program hakkında bilgi alabilirsiniz.
Kripto Borsaları Neden Piyasa Alıcı/Yapıcı Modelini Kullanıyor?
Bu model, borsaların likiditeyi dengelemesi için bir araç görevi görür; piyasa yapıcıları likidite sağlamaya teşvik eder ve limit emirleri alım satım için daha avantajlı hâle getirir. Aradaki küçük farka rağmen piyasa alıcıların da elverişli koşullarda işlem yapabilmesini sağlar. Bu çift yönlü yaklaşım, varlık fiyatlarının istikrarlı kalmasında ve piyasa dinamiklerinin sürdürülmesinde önemli rol oynar.
Avantajları ile Piyasa Alıcı/Yapıcı Ödül Modeli
Yapıcı-alıcı ödül modeli, piyasada aktif katılımı teşvik etmede önemli rol oynar. Yapıcılara daha düşük komisyon sunulması, tüccarları limit emri vermeye teşvik eder; bu da emir defterine derinlik katar ve fiyat oynaklığını azaltır.
Alıcılar daha yüksek komisyon öderken, bu model oynak piyasa koşullarında hayati önem taşıyan anında işlem gerçekleşmesini sağlar.
Bu tamamlayıcı sistem, her iki tüccar tipinin de etkin şekilde işlem yapabildiği dengeli bir ticaret ortamı sunar ve kripto para piyasasının genel sağlığına katkıda bulunur.
Limit Emri ve Piyasa Emrinin Kullanıldığı Durumlar
Piyasa alıcı mı yoksa piyasa yapıcı mı olmak, yatırımcılar için sürekli bir ikilemdir. Örnek vermek gerekirse, piyasa emirleri genellikle piyasaya hızlıca girip çıkmak isteyen ve mevcut en iyi fiyatı kabul etmeye hazır tüccarlar tarafından tercih edilir. Bu anlayış, özellikle oynak piyasa koşullarında avantajlıdır çünkü belirli bir fiyattan işlem yapmaktan ziyade hızlıca pozisyon almak daha önemli olabilir.
Buna karşılık, limit emirleri tüccarların belirli bir hedef fiyatı olduğu ve piyasanın o seviyeye gelmesini beklemeyi kabul ettikleri durumlar için uygundur. Burada anında işlem gerçekleşmesinden ödün verilir, ancak fiyat kontrolü sağlanır. Bu yöntem genellikle aciliyetin düşük olduğu durumlarda ya da tüccarın gelecekte fiyatın belirlediği seviyeye ulaştığını öngördüğü senaryolarda kullanılır.
Belirlenmiş Piyasa Yapıcı Nedir?
Kripto para dünyasında belirlenmiş piyasa yapıcılar (DMM), dijital varlık piyasalarında likiditeyi ve istikrarlı alım satımı sağlamakla sorumlu önemli aktörlerdir. Geleneksel finansta olduğu gibi, belirli kripto paralar için sürekli alış ve satış fiyatları sunarak adil ve düzenli işlem yapılmasına katkı sağlarlar; bu durum yüksek oynaklık ya da düşük işlem hacmi dönemlerinde bile geçerlidir.
DMM’ler, kendi envanterlerinden aktif şekilde alım satım yaparak büyük fiyat dalgalanmalarını hafifletmeye yardımcı olur. Bu rol, özellikle büyük duyurular veya düzenleyici değişiklikler gibi kripto para fiyatlarını ciddi biçimde etkileyebilecek olaylar sırasında daha da önemli hâle gelir.
Piyasa Yapıcılar Nasıl İşlem Yapar?
Piyasa yapıcılar hesap makinesi ile işlem yapıyor zannetmeyin; bu kişiler özel yazılımlar kullanarak alım satım yapar! Bu yazılımlar aracılığıyla farklı fiyat seviyelerinde alım ve satım emirleri vererek işlem çiftine likidite eklemeyi hedeflerler.
Piyasa yapıcıların işlem stratejileri farklılık gösterse de ağırlıklı olarak spread içinde, yani belirli bir varlığın alım ve satım fiyatı arasındaki fark dahilinde faaliyet gösterirler.
Bu aktiviteler, likiditenin fiyat istikrarı ve işlemlerin verimli şekilde gerçekleşebilme kapasitesini büyük ölçüde etkilediği kripto para piyasalarında önemli rol oynar.
Piyasa Yapıcılar Piyasayı Manipüle Edebilir mi?
Piyasa yapıcılar, özellikle daha az likit varlıklar ya da düşük işlem hacmine sahip olanlar söz konusu olduğunda piyasa koşulları üzerinde etki gösterebilir ve yaptıkları işlemlerle arz-talep dengesini etkileyebilir. Ancak en köklü kripto para borsaları, her türlü piyasa manipülasyonunu tespit etmek ve önlemek için sıkı izleme ve uyumluluk önlemleri uygular.
Bu önlemler, tüm katılımcılar için eşit koşullar sağlamayı ve piyasanın bütünlüğünü korumayı amaçlar, böylece alım satım ekosisteminde güven ve güvenilirlik tesis edilir.
Ayrıca kripto para piyasalarının merkeziyetsiz ve küresel yapısı, herhangi bir piyasa yapıcının genel piyasa trendleri üzerinde tek başına önemli bir etki yaratma ihtimalini daha da azaltır.
Otomatik Piyasa Yapıcı Nedir?
Otomatik Piyasa Yapıcılar (AMM), merkeziyetsiz finansın bir parçasıdır ve fiyatları belirlemek ile likiditeyi sağlamak için algoritmalar kullanır. AMM’ler, merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında likidite havuzları oluşturmak amacıyla akıllı sözleşmelerden yararlanır. Bu havuzlar, varlıklarını yatıran kullanıcılar tarafından finanse edilir ve karşılığında likidite sağlayıcı tokenleri elde edilir.
AMM’ler, genellikle sabit çarpan formülünün bir türevi olan matematiksel formüller kullanarak bu havuzlardaki kripto fiyatlarını belirler. Bu formül, havuz içindeki arz ve talep değişimine göre fiyatları otomatik olarak ayarlar ve işlemlerin kullanıcı cüzdanları arasında doğrudan gerçekleşmesini sağlar. Böylece geleneksel piyasa yapıcı ve alıcı modeline ihtiyaç duyulmaz.
İşin Özeti
Kripto alım satımında yapıcıların ve alıcıların rollerini anlamak, piyasaya etkin şekilde katılım için oldukça önemlidir. Bir yandan tüccarların kripto para piyasasının işleyişini daha kapsamlı kavramasına yardımcı olur. Öte yandan yatırımcılar, yapıcı ve alıcı işlemleri arasındaki farkı anlayarak işlem planlarını geliştirebilir ve alım satım stratejilerini daha bilinçli şekilde oluşturabilir.
S.S.S.
Piyasa yapıcılar, Limit emirlerini kullanarak piyasaya likidite ekler. Piyasa alıcılar ise Piyasa emirleriyle mevcut emirleri anında gerçekleştirir ve piyasadan likidite çeker. Bu yaklaşım farkı, piyasa dinamiklerinin daha iyi anlaşılmasına zemin hazırlar ve piyasa katılımcılarına stratejik bir bakış açısıyla hareket etme olanağı sunar.
Fiyat alıcı, işlemlerinde mevcut piyasa fiyatını kabul eden kişidir. Kripto piyasasında fiyat alıcı ile fiyat yapıcı arasındaki fark, alıcı ile yapıcı arasındaki fark gibi düşünülebilir. Piyasa alıcılar, yapıcıların belirlediği fiyatları kabul eder ve Piyasa emirlerini kullanarak işlemlerini gerçekleştirir. Fiyat yapıcılar ise likidite sağlar ve emirlerini emir defterine ekler.
Maker (yapıcı) ve taker (alıcı) komisyonları, kripto borsalarının işlemler için uyguladığı farklı komisyon türleridir.
Piyasaya yeni emirler girerek likidite sağlayan yapıcılar, piyasayı daha istikrarlı hâle getirdikleri ve alım satım için daha fazla seçenek sundukları için genellikle daha düşük komisyon öder.
Mevcut emirleri hızlıca gerçekleştirerek likiditeyi çeken alıcılar ise piyasadaki seçenekleri azalttıkları ve dengeyi etkiledikleri için genellikle daha yüksek komisyon öder.
Bu yapıcı-alıcı komisyon sistemi, piyasaya yeni seçenekler ekleyenleri ödüllendirerek piyasanın düzenli ve sağlıklı işlemesine yardımcı olur.
